Diepste geheimen

Meer dan 90% van de zeebodem is nooit door mensen bezocht. Veerle Snijders ging naar het Haagse Museon en ontdekte enkele geheimen van de donkere diepzee.

De druk is enorm hoog, de temperatuur rond het vriespunt en het is pikkedonker op de bodem van de oceaan. Dat zijn de voornaamste redenen waarom maar misschien 10% van onze zeebodem ontdekt is. Museon conservator Aaike van Oord haalde de tentoonstelling Extreme Deep vanuit Amerika naar Den Haag en voegde er Europese elementen aan toe om het beeld eerlijker te maken. „De tentoonstelling had een behoorlijk Amerikaanse lading. Amerikanen zijn natuurlijk niet de enigen die over onderzeeërs beschikken die naar 4,5 km diepte kunnen. De Fransen hebben ook zo’n mooi schip.” Ook voegde hij twee locaties toe. Van Oord: „De Noordzee en het gebied ten westen van Schotland, waar de Noordzee eindigt, de zogenaamde continentale helling. Daar vind je de prachtigste koraalriffen in het donker, het is waarschijnlijk de kraamkamer van veel vissen die we eten.”

„We weten meer van de maan dan van de zee. De maan kun je zien, observeren, je kunt er een satelliet naartoe sturen. De zee is zo groot en donker. Als je een robot naar beneden stuurt ziet hij maar een paar meter. Van de blauwe vinvis weten we nog niet eens hoe die zich voortplant, terwijl dat het grootste dier is dat op aarde leeft”, vertelt Van Oord. Een groot deel van deze onbekende en, volgens de conservator, fascinerende wereld, wordt met deze tentoonstelling naar de oppervlakte gehaald.

“Van de blauwe vinvis weten we nog niet eens hoe die zich voortplant, terwijl dat het grootste dier is dat op aarde leeft”

Je ziet hoe aquanauten tegenwoordig op pad gaan. Hoe bodemmonsters worden genomen en je kunt een kijkje op de bodem nemen met behulp van camera’s die wetenschappers daar voor onderzoek hebben neergezet. Of met een joystick een camera van een robot bedienen. „Zo ervaar je wat de mensen zagen toen ze de Titanic ontdekten.” Hij vervolgt: „Je waant je echt in een onderwater situatie, op 2,5 km diepte. Uiteindelijk beland je bij de eye-catcher van onze tentoonstelling: de black smoker.”

De black smoker is een heetwaterbron onderwater. Op bepaalde plekken in de oceanen komt er water door een soort schoorstenen uit de grond van honderden graden Celsius. Dit water is verhit door vulkanisme. Zodra dit met het zeewater in aanraking komt, slaan mineralen neer en ontstaat er een zwarte wolk. Het vormt een voedselrijk laagje op de rotsen. „Daar leven onder andere de blinde garnalen, rimicaris exoculata, die de bacteriën en mineralen van die schoorstenen eten. Het is toch te gek dat je tijdens deze expositie op plekken komt waar je eigenlijk nooit kan komen, en waarschijnlijk zelfs nooit beelden van hebt gezien?” roept hij enthousiast.

Van Oord: „Als mensen aan de diepzee denken, zien ze bruin water en een grijs oppervlak voor zich. Ze vergeten het enorme volume dat eronder zit. Magisch, vind ik dat. Ik zou er wel wat voor over hebben om een keertje echt af te dalen. Ondanks dat het ijskoud is en ik tien uur mijn plas zou moeten ophouden. Voorlopig haal ik mijn voldoening maar gewoon uit deze tentoonstelling.”

Dit artikel werd op donderdag 16 oktober 2009 gepubliceerd in de culturele bijlage van het AD